Refleksologia/refleksoterapia stóp jest to metoda leczniczego masażu stóp, w której stymulowane są określone punkty i strefy odruchowe na stopach, odpowiadające poszczególnym narządom i układom ludzkiego ciała. Refleksologia to nauka o punktach reflektorycznych (odruchowych) na stopach, a refleksoterapia to wykorzystanie tej wiedzy w praktyce, czyli podczas zabiegu masażu stóp. Niemniej te dwa terminy stosuje się zamiennie.
Refleksologia jest jednocześnie sztuką i nauką. To subtelna sztuka, fascynująca nauka i niezwykle skuteczna forma terapii i relaksacji – jedna z podstawowych metod medycyny alternatywnej i komplementarnej. To nauka, ponieważ u jej podstaw leżą badania naukowe; to sztuka, ponieważ skuteczność jej zabiegów zależy w głównej mierze od umiejętności wykorzystania przez terapeutę posiadanej wiedzy i doświadczenia.
Refleksologia jest terapią holistyczną. Termin „holistyczny” pochodzi z języka greckiego od słowa „holos”, które oznacza „całość”. Refleksologia więc stanowi holistyczną metodę leczenia i jako taka wymaga traktowania człowieka jako niepodzielnej całości, obejmującej ciało, umysł i ducha. Refleksolog nie wyodrębnia choroby i nie leczy jej objawowo. Nie skupia się też na stwarzającym problem narządzie czy układzie, ale rozważa zaistniałą dolegliwość w kontekście całego organizmu. Terapia uciskowa punktów reflektorycznych stóp powoduje reakcje fizjologiczne, które stymulują potencjał samouzdrawiania organizmu. Celem refleksoterapeuty jest takie oddziaływanie na pacjenta, dzięki któremu odzyska on fizjologiczny stan równowagi, a co za tym idzie i zdrowie. To nie refleksolog leczy – organizm leczy się sam. Terapeuta tylko pomaga mu naturalnie i prawidłowo funkcjonować – eliminować toksyny i odblokowywać meridiany. Wszelkie procesy lecznicze są dziełem samego organizmu, my je tylko uaktywniamy i stymulujemy do działania. Refleksoterapia w ten sposób korzystnie oddziaływuje na wszystkich trzech poziomach: fizycznym, psychicznym i duchowym.
Współczesność opracowała wiele szkół i technik refleksologicznych. Podobne formy leczniczego masażu stóp były praktykowane w różnych częściach świata na przestrzeni wieków. Fascynacja stopami w tym aspekcie sięga dalekiej przeszłości do czasów starożytnych Chin i Egiptu.
Jaki jest związek refleksologii z meridianami?
Zgodnie z tradycją medycyny chińskiej organizm ludzki funkcjonuje prawidłowo dzięki swobodnemu przepływowi energii życiowej (chi) przez kanały, nazywane również ścieżkami energetycznymi lub meridianami. Jeżeli dojdzie do zastoju energii w meridianach, to krążenie energii zostanie zaburzone i rozpoczyna się proces chorobowy.
Inge Dougans połączyła w swojej praktyce dwie metody terapeutyczne: refleksologię i chińską teorię meridianów. Wiele lat praktyki leczniczej, dokładna analiza najróżniejszych objawów i schorzeń pacjentów oraz porównywanie setek historii chorobowych, doprowadziło do niezaprzeczalnych wniosków o istnieniu związku między kanałami energetycznymi opisanymi przez akupunkturę chińską i teorią refleksologii.
Według Inge Dougans:

Koncepcja kanałów energetycznych jest podstawą funkcjonowania akupunktury i refleksologii. Szlaki energii w organizmie, zwane meridianami przebiegają w określony sposób przez ciało, a zablokowania meridianów powodują choroby i różne objawy.

Refleksoterapia stóp koncentruje się na odcinkach meridianów znajdujących się w stopach, które są stymulowane za pomocą specyficznych technik manualnych.
Skuteczność zabiegów refleksologicznych przypisuje się masażowi punktów reflektorycznych stóp odpowiadających poszczególnym narządom organizmu oraz stymulacji sześciu meridianów penetrujących najważniejsze narządy wewnętrzne organizmu.
Takie oddziaływanie terapeutyczne pomaga usunąć zablokowania energetyczne w meridianach i powoduje tym samym swobodny i niezakłócony przepływ energii ciała (energii chi).
Wiedza o meridianach może pomóc refleksoterapeucie w dokładniejszym zrozumieniu „szlaków” choroby, a tym samym w lokalizowaniu i rozumieniu szeregu zmian chorobowych atakujących organizm. Z tego powodu teoria meridianów zawiera się w programie nauczania refleksologii w naszej szkole.

Terapię meridianową i akupunkturę można łatwiej zrozumieć w kontekście przekonania Chińczyków o tym, że świat tworzy 5 Żywiołów (Przemian, Elementów) i wszystko na Ziemi mieści się w kategorii jednego lub kilku z nich. Elementy te to: Drewno, Ogień, Ziemia, Metal i Woda.
Pięć Żywiołów powstaje i ginie zgodnie z prawem cyklicznego, wzajemnego oddziaływania: ogień tworzy ziemię, ziemia tworzymetal, metal wodę, woda drewno, a drewno staje się ogniem. Zastępując każdy Element odpowiednim narządem (na przykład Yin), widzimy, że serce (Ogień) wspomaga lub dodaje sił czynnościom śledziony/trzustki (Ziemia); śledziona/trzustka płucom (Metal); płuca nerkom (Woda); nerki wątrobie (Drewno), a wątroba sercu.

Każdy z Pięciu Elementów związany jest z innymi narządami ciała, narządami zmysłów, tkankami, kolorami, emocjami, porami roku, klimatem itp. Bardzo silna reakcja na jeden z wymienionych czynników (np. niechęć lub pociąg do określonego koloru lub smaku) wskazuje często na brak równowagi w odpowiednim dla danego czynnika Elemencie, który może być związany z narządami i meridianami ciała i w ten sposób staje się dodatkowym narzędziem diagnozy. Inne powiązania Elementów z funkcjami ciała są ściśle uzależnione od działania narządów. Wszelkie zaburzenia w ich pracy wskazują na występowanie określonych zaburzeń równowagi energetycznej w obrębie poszczególnych Elementów.
Uwaga! W roku szkoleniowym 2008 wprowadziliśmy do programu szkoleń warsztaty „Dieta chińska Pięciu Przemian”. Wszystkich zainteresowanych problematyką zdrowego odżywiania wg tego systemu serdecznie zapraszamy na to szkolenie. Terminy i cennik – na stronie w dziale „szkolenia”.

MERIDIAN PŁUC

Płuca i jelito grube kontrolują procesy wydalania: płuca – dwutlenku węgla, jelito – resztek stałych. Meridiany te są ze sobą spokrewnione, dlatego jeden może oddziaływać na drugi (na przykład dolegliwościom klatki piersiowej mogą towarzyszyć zaparcia, a zaparciom dolegliwości klatki piersiowej). Płuca są odpowiedzialne za oddychanie, pobieranie energii chi z powietrza i za regulowanie jej poziomu w ciele. Zdrowe płuca i regularny oddech świadczą o tym, że chi bez przeszkód krąży po ciele. Brak równowagi powoduje wystąpienie astmy, kaszlu i różnych form zastoju krwi w klatce piersiowej. Oddychanie wpływa na wszystkie czynności organizmu, m.in. na przepływ krwi. O płucach mówi się, że są narządem „delikatnym”, ponieważ najbardziej ze wszystkich organów wewnętrznych podatne są na wpływy czynników środowiskowych.

MERIDIAN JELITA GRUBEGO

Jelito grube stanowi dolny odcinek przewodu pokarmowego; odpowiada za transport, przetwarzanie i wydalanie niepotrzebnych organizmowi metabolitów i własnych produktów (żółć, nabłonek). Zaburzenie procesu wydalania powoduje zatrucie całego organizmu, dlatego często towarzyszy mu otępienie umysłowe. W Nei Ching jelito grube opisane zostało jako sprawca ewolucji i zmian oraz integralny element dobrej kondycji psychofizycznej całego ciała. Niezwykle istotną rolę w procesie podtrzymania takiego stanu odgrywa wydalanie substancji resztkowych. Jeżeli nie są one skutecznie usuwane, organizm musi walczyć z ich nadmierną ilością – prowadzi to do powstania dysharmonii w całym ciele. Brak równowagi w jelicie grubym może powodować bóle w jamie brzusznej, biegunkę, zatwardzenia, wzdęcia, obrzmienia, trądzik, czyraki, bóle głowy oraz katar.

MERIDIAN ŚLEDZIONY/TRZUSTKI

Zgodnie z tradycyjnym powiedzeniem, łączącym w sobie wymowę wielu uwag zawartych w Nei Ching – „śledziona rządzi transformacją i transportem”. Śledziona stanowi najważniejsze ogniwo procesu przekształcania pokarmu w chi i krew. Jeżeli proces ten nie zostanie zainicjowany, mięśnie nie otrzymają pożywienia i chi – będą więc słabe, usta staną się blade i suche. Śledziona zwana jest „podstawą pourodzeniowej egzystencji” – jeżeli zostanie wytrącona ze stanu równowagi, poszczególne części ciała (a nawet cały organizm) będą cierpieć z powodu braku chi lub krwi.
Z fizjologicznego punktu widzenia trzustka kontroluje proces odżywiania organizmu, ponieważ jej wydzieliny pomagają trawić białka, tłuszcze i skrobię – podstawowe składniki pokarmowe.
Według Chińczyków „śledziona zarządza krwią” – pomaga w tworzeniu krwi i kontroluje jej prawidłowy przepływ – dlatego wpływa na menstruację, niszczy zużyte krwinki czerwone i tworzy przeciwciała, które zabijają bakterie, zwiększając w ten sposób odporność organizmu na infekcje. Kolejną ważną funkcją meridiana śledziony jest przetwarzanie płynów. Klasycy medycyny twierdzą, że obrzęk (opuchlizna z powodu nagromadzenia nadmiernej ilości płynów) związany jest ze śledzioną (która „puchnie” z tego samego powodu).

MERIDIAN SERCA

Meridian serca związany jest z meridianem jelita cienkiego. Nei Ching wyjaśnia tę zależność następująco: „Serce kontroluje krew i łączy się z jelitem cienkim.”
Klasycy medycyny twierdzą, że „serce zarządza krwią i naczyniami krwionośnymi” – reguluje przepływ krwi. Jeśli funkcjonuje prawidłowo, krew krąży bez przeszkód. Gdy serce jest silne, ciało jest zdrowe, a emocje prawidłowe; jeżeli jest słabe – uszkodzone zostaną wszystkie pozostałe meridiany.
Często mówi się, że serce rządzi duchem. Jeśli więc krew i chi są w sercu w stanie harmonii, duch jest odżywiony, a człowiek reaguje prawidłowo na bodźce pochodzące z zewnątrz. Jeżeli jednak harmonia ta zostanie zachwiana, mogą pojawić się takie objawy, jak bezsenność, nadmierne „marzycielstwo”, zaburzenia pamięci, histeria, nielogiczne zachowania, obłęd i delirium.

MERIDIAN JELITA CIENKIEGO

Meridian jelita cienkiego nadzoruje proces oddzielania „czystego” od „nieczystego” – kontynuuje rozpoczęty w żołądku proces trawienia i wchłaniania pokarmu. Jego zadaniem jest wchłanianie, dlatego prawidłowy przebieg procesu ma istotny wpływ na odżywienie oragnizmu i sprawność umysłu.
Praca jelita cienkiego oddziałuje zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio na funkcjonowanie jelita grubego. Jelito cienkie kontroluje również stosunek płynów do substancji stałych w stolcu – część z nich resorbuje na użytek organizmu, resztę „przeznacza” do wydalenia, przesuwając wraz z resztkami pokarmu stałego do jelita grubego.
Proces „sortowania”, podczas którego zatrzymywane jest to, co dla ciała wartościowe, toczy się na wszystkich poziomach fizjologicznych i psychicznych – wartościowe pomysły, pozytywne emocje i myśli odddzielane są od „śmieci”. Jeżeli proces ten nie przebiega prawidłowo, mogą pojawić się oznaki „bałaganu”, np. problemy ze słuchem (niemożność odróżniania dźwięków). Dlatego ścieżka energetyczna jelita cienkiego związana jest zarówno z wchłanianiem substancji pokarmowych, jak i doświadczeń, uczuć, pomysłów oraz pokarmu duchowego.

MERIDIAN PĘCHERZA MOCZOWEGO

Związek między meridianami nerek i pęcherza jest jednym z najbardziej oczywistych – meridian pęcherza moczowego odgrywa istotną rolę w procesie stymulacji i regulacji pracy nerek.
Funkcjonowanie pęcherza moczowego polega na zbieraniu i wydalaniu moczu produkowanego przez nerki. Pęcherz moczowy ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Wszelkie zaburzenia w pracy pęcherza moczowgo prowadzą do zatrucia organizmu i ogromnego osłabienia.
Meridian pęcherza wywiera ogromny wpływ na rdzeń kręgowy i nerwy, dlatego masaż jego punktów reflektorycznych usuwa wszelkie napięcia wzdłuż linii kręgosłupa.

MERIDIAN NERKI

W Nei Ching czytamy: „Jeżeli brak (funkcji) nerek… ducha łatwo sprowokować.”
Nerki magazynują jing i wpływają na rozwój i proces dojrzewania. Jing to substancja, esencja życia – źródło życia i indywidualnego rozwoju. Zawiera potencjał różnicowania Yin i Yang i dlatego tworzy życie. Wszystkie narządy ludzkiego ciała potrzebują jing do właściwego rozwoju, dlatego nerki magazynują jing, wspierając czynności życiowe. Nerki są w szczególny sposób związane z innymi narządami wewnętrznymi, ponieważ Yin i Yang (lub aktywność życiowa każdego narządu) uzależnione są od Yin i Yang nerek.
Nerki odpowiadają za stężenie płynów w organizmie – przepływ płynów umożliwia zbieranie zbędnych resztek pokarmowych i wydalanie ich w moczu. Przez nerki przepływają olbrzymie ilości krwi, ulegając oczyszczeniu. Jeżeli proces oczyszczania krwi zostanie zaburzony, może dojść do wzrostu ciśnienia lub do nadciśnienia; organizm może również magazynować toksyczne substancje, które zaczynają go zatruwać.

MERIDIAN OSIERDZIA

Meridian osierdzia jest ściśle związany z meridianem potrójnego ogrzewacza – obydwa pełnią funkcje zapobiegawcze. Osierdzie chroni serce – władcę, a potrójny ogrzewacz – dziwięć pozostałych meridianów. Stan jednego wpływa na stan drugiego; jeżeli potrójny ogrzewacz zostanie wytrącony ze stanu równowagi, narządy nie są prawidłowo odżywiane i „buntują się” przeciwko sercu. Jeżeli osierdzie ulegnie osłabieniu, zaatakowane zostanie serce, a odżywianie w potrójnym ogrzewaczu stanie się mniej skutecznie.
Zasadniczą funkcją meridianu osierdzia jest ochrona serca – pod względem fizycznym oraz energetycznym. Osierdzie jest włóknistym workiem, otaczającym delikatnie zwilżoną płynem surowicznym membranę, zapobiegającą powstawaniu tarć podczas bicia serca. Stres i szok docierają najpierw do osierdzia – jeśli jest zdrowe, nie przenikają dalej, do serca.

MERIDIAN POTRÓJNEGO OGRZEWACZA

Meridian potrójnego ogrzewacza współpracuje z meridianem układu krążenia. Nie jest związany z żadnym narządem, jednak starożytni Chińczycy głęboko wierzyli, że wszystkie narządy organizmu są przez niego chronione, a sam meridian kontroluje temperaturę organizmu.
Podział na trzy „ogrzewacze” jest zgodny z podziałem tułowia: górny ogrzewacz odpowiada jamie klatki piersiowej, środkowy jamie brzusznej, a dolny – jamie miednicy.

Do ich zadań należą:

  • regulacja autonomicznego układu nerwowego oraz serca i narządów jamy brzusznej, szczególnie w ich reakcjach na emocje;
  • kontrola przysadki mózgowej;
  • regulacja temperatury ciała, apetytu i pragnienia;
  • kontrola emocji i nastrojów – stanów przyjemności i niezadowolenia.

MERIDIAN PĘCHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO

Chińczycy rozpatrują narządy organizmu w kategoriach procesów zachodzących na wszystkich poziomach umysłu – „wątroba pełni rolę wojskowego przywódcy, który planuje strategie; pęcherzyk żółciowy zajmuje pozycję ważnego i prawego urzędnika, podejmującego światłe i rozsądne decyzje.”
Według starożytnych, na stan wszystkich narządów wewnętrznych wpływa energia pęcherzyka żółciowego, różni się on bowiem od innych narządów jamistych tym, że one transportują substancje „nieczyste” lub obce – pokarm, płyny i ich resztki, natomiast pęcherzyk żółciowy transportuje wyłącznie „czyste” płyny, magazynując i zagęszczając żółć.
Meridian pęcherzyka żółciowego jest jednym z najbardziej rozbudowanych. Przecina prawie całe ciało (z wyjątkiem kończyn górnych). Wędruje zygzakowatą linią wokół głowy w taki sposób, że w chwili stresu lub napięcia działa jak imadło; z tego właśnie powodu odgrywa niezwykle istotną rolę w terapii bólów głowy i napięć karku.
Według Nei Ching pęcherzyk żółciowy odpowiada za proces podejmowania decyzji – gniew i szybkie decyzje mogą powodować nagromadzenie w nim nadmiaru energii chi, a nieumiejętność podejmowania decyzji może być oznaką dysharmonii pęcherzyka i jego osłabienia.

MERIDIAN WĄTROBY

Według klasyków chińskich wątroba stymuluje procesy śledzenia i rozproszenia. Wątroba lub chi wątroby są odpowiedzialne za płynne przesuwanie się substancji materialnych i za właściwe funkcjonowanie organizmu. Wątroba rozprowadza chi i krew we wszystkich kierunkach, a więc do wszystkich części ciała. Nei Ching nazywa wątrobę metaforycznie „generałem armii”, ponieważ utrzymuje ona jednostajność i harmonię ruchu w całym ciele.
Wątroba stanowi centrum procesu metabolicznego. Nie tylko wydziela żółć, syntetyzuje białka, neutralizuje toksyny i reguluje stężenie cukru we krwi, ale również magazynuje glikogen (skrobię), zmienia go z powrotem w glukozę (cukier) i wydziela w razie zwiększonego zapotrzebowania. Ponieważ mózg nie magazynuje cukrów, prawidłowe gospodarowanie cukrami przez wątrobę jest niezwykle ważne. Chińczycy przypisywali prawidłowemu funkcjonowaniu wątroby istotną rolę w procesie świadomego i nieświadomego myślenia.
Meridian wątroby pomaga kontrolować działanie systemu nerwowego i wpływa na powstawanie zaburzeń o podłożu psychicznym. Motywacja do działania, dobre samopoczucie i rodzaj temperamentu związane są z równowagą (lub jej brakiem) wzdłuż tego właśnie meridianu.

Chińczycy ustalili, że energia płynie przez organizm całą dobę. Powstał tzw. „Zegar Chiński” – 24 godzinny cykl, dzielący dzień i noc na dwugodzinne odcinki czasowe. Każdy z nich związany jest z przepływem energii do określonego narządu i jego meridianu. Na przykład między godziną 3:00 a 5:00 ładunek energii otrzymują płuca. Cyrkulacja energii zaczyna się właśnie od płuc, dlatego mówi się, że są to najodpowiedniejsze godziny na przyjście na świat (pierwszych oddech). Chińczycy wierzą, że najlepszą porą pobudzania poszczególnych narządów są właśnie te dwie godziny, podczas których dany narząd otrzymuje maksymalną dawkę energii i odwrotnie – narząd należy uspokoić („wyciszyć”) w znajdującej się na przeciwnym biegunie części doby. Na przykład płuca powinny być pobudzane między godziną 3:00 a 5:00, a uspokajane między 15:00 a 17:00.

Pacjent: mężczyzna – 43 lata
Objawy główne:
bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa i rwa kulszowa.
Objawy pozostałe:
sztywność i ból m. czworobocznego i prostownika grzbietu, dokuczliwe kurcze żołądka po jedzeniu, krótkotrwała pamięć, bóle głowy, niski poziom energii (szczególnie po godzinie 16), wycieki z ucha, obrzęk węzłów za uszami, osłabienie wzroku (nosi szkła).
Wypadek samochodowy – usunięto śledzionę, operowano pęcherz moczowy, przeponę, przebicie płuca, złamanie miednicy, drobne złamania innych kości, niewydolność krążenia, głównie w prawej nodze (od wypadku), napady depresji.
Dieta:
śniadanie – nie jada
lunch – kanapki, hamburger lub ciastko
obiad – mięso, ziemniaki, sałatka warzywna
płyny/dziennie – 10 filiżanek kawy, 1 piwo, napoje energetyczne
Zmiany na stopach:
A) ostra krawędź na małym palcu (meridian pęcherza
    moczowego)
B) dośrodkowe zgięcie 4 palca (meridian pęcherzyka
    żółciowego)
C) 2 palec lewej stopy młoteczkowaty (meridian
    żołądka)
D) głęboka bruzda w strefie układu pokarmowego
    (meridian żołądka)
E) narośl na kostce zewnętrznej (meridian pęcherza
    moczowego) – niewidoczne na rysunku
F) ostroga piętowa (meridian pęcherza moczowego)
G) obrzmienie w strefie biodra (meridian pęcherzyka
    żółciowego) – niewidoczne na rysunku
H) pęknięcia drobnych naczyń krwionośnych (meridian
    nerki) – niewidoczne na rysunku
Meridian Pęcherza Moczowego:
Zmiany na stopach i objawy pacjenta wskazują na poważne zablokowania w meridianach żołądka i pęcherzyka żółciowego, ale w szczególności w meridianie pęcherza moczowego. Rwa kulszowa świadczy o braku równowagi w tym meridianie, obok pozostałych objawów, takich jak: bóle głowy, ból i osłabienie krążenia w prawej nodze, niski poziom energii po godzinie 16 (w biologicznym „zegarze chińskim” czas od godziny 15 do 17 odpowiada aktywności energetycznej meridiana pęcherza moczowego). W dodatku meridian żołądka przebiega przez pęcherzyk żółciowy i wątrobę, i dlatego wywiera wpływ na trawienie. Ból żołądka po jedzeniu wskazuje także na osłabienie meridiana żołądka.
Celem refleksologii uwzględniającej znajomość meridianów jest przywrócenie zaburzonej równowagi organizmu. Najpierw dokonujemy analizy meridianów i wrażliwych stref na stopach, co pozwala terapeucie określić szczegółowe i odpowiednie zalecenia dotyczące zmian w diecie i stylu życia pacjenta. Następnie wykonujemy serię zabiegową składającą się średnio z 10 zabiegów wykonywanych 2 razy w tygodniu. Skutkiem tych zmian jest zapoczątkowanie procesu zdrowienia, czyli usunięcie przyczyn choroby, a co za tym idzie także jej objawów.
Reakcje w procesie terapii:
Podczas pierwszego zabiegu pacjent odczuwał wrażliwość stóp na receptorach uszu, karku, wątroby, prostaty, kręgosłupa lędźwiowego i krzyżowego. Podczas stymulacji bolesnych receptorów kolana, pacjent odczuwał ucisk w dole podkolanowym. Po zabiegu pacjent czuł też „szpilki” i mrowienie w prawej stopie.
Po drugim zabiegu pacjent nie odczuwał już bólów głowy, ale skarżył się na wzmożony ból krzyża. Promieniujący ból wzdłuż nerwu kulszowego zmniejszył się, ale po 2 dniach pojawił się znowu.
Po dziewiątym zabiegu objawy rwy kulszowej i bóle kręgosłupa ustąpiły. Poprawiła się sylwetka i swoboda ruchów chorego. Nastąpiła też poprawa krążenia w kończynie dolnej, a bóle stopy zniknęły. Dodatkową zmianą, której mężczyzna się nie spodziewał, był znaczny wzrost odczuwanej energii.